Το "Κυπριακό" Στη Γιουροβίζιον

Μετά το «Μακεδονικό» στη Γιουροβίζιον, ας αναπτύξουμε και το αντίστοιχο «Κυπριακό» που το κατέχουμε από τα γεννοφάσκια μας και είναι πλέον κομμάτι του DNA μας.

Το Κυπριακό πρόβλημα ήταν άλλο ένα πολιτικό ζήτημα το οποίο προβλήθηκε κατά καιρούς στον Διαγωνισμό. Δεν λέω ότι απασχόλησε ποτέ κανέναν ιδιαίτερα. Ξεπίτηδες λέω «προβλήθηκε» και όχι «απασχόλησε». Μόνον εμάς αφορούσε και κανέναν άλλον.

Το μεγαλύτερο σούσουρο επί του θέματος το έκανε πολύ ορθά, η Ελλάδα. Ενώ είχε μόλις ντεμπουτάρει στον Διαγωνισμό το 1974, αποσύρθηκε κακήν κακώς το 1975 εις ένδειξη διαμαρτυρίας για την πρώτη συμμετοχή της Τουρκίας στον Διαγωνισμό. Οι δύο χώρες δεν ήθελαν, ούτε θεωρούσαν πρέπον να συνυπάρξουν επί σκηνής μετά την τουρκική εισβολή του μαύρου Ιούλη του 1974. Και όταν το 1976 η Ελλάδα αποφάσισε να επιστρέψει, τότε ήταν η σειρά της Τουρκίας να απουσιάσει από πίκα.

Το 1976, ο τότε καθ’ ύλη αρμόδιος της ΕΡΤ, ο τιτανό-τεράστιος Μάνος Χατζιδάκις, έκρινε ότι η τουρκική εισβολή δεν θα έπρεπε να περάσει στο ντούκου. Όταν, λοιπόν, εκλήθη να επιλέξει το τραγούδι που θα εκπροσωπούσε την Ελλάδα στη Χάγη της Ολλανδίας, κάλεσε τη Μαρίζα Κωχ και της είπε «έχεις ένα βράδυ διορία να γράψεις ένα τραγούδι για την Κύπρο. Θα πας στη Γιουροβίζιον».


Η Μαρίζα Κωχ υπάκουσε παρόλο τον δισταγμό της – ποιος τολμά να πει ΟΧΙ στον Χατζιδάκι;- κι έγραψε ένα πραγματικό έπος-μοιρολόι για την κυπριακή τραγωδία πέφτοντας στη μάχη της Γιουροβίζιον. Η τουρκική απουσία όμως, δεν έστρωσε το χαλί στην Ελλάδα να πει τη δική της εκδοχή της ιστορίας. Η Μαρίζα Κωχ δέχτηκε απειλές για τη ζωή της το βράδυ του Διαγωνισμού, και τραγούδησε υπό δρακόντεια μέτρα ασφαλείας με ένα ελεύθερο σκοπευτή να περιφέρεται μέσα στο θέατρο του Διαγωνισμού και ο οποίος συνελήφθη λίγες ώρες πριν την έναρξη. Πρωτάκουστα πράγματα! Συγκινήθηκε κανείς; Ουδείς! Το τραγούδι κατετάγη 13ο, από 18 χώρες. Δεν το λες και επιτυχία. Ψηφίστηκε από πέντε μόνο χώρες, με υψηλότερο βαθμό ένα γαλλικό οκτώ, και χαμηλότερο ένα πορτογαλικό άσσο.

Η Κύπρος το 1976 δεν συμμετείχε ακόμα στον Διαγωνισμό. Οπότε δεν ξέρουμε τι θα έστελνε αν αποτελούσε κομμάτι του, ούτε κατά πόσον θα άδραχνε την ευκαιρία να προβάλει την τραγωδία της.  Η Κύπρος συμμετείχε για πρώτη φορά το 1981 και έστειλε το χαρωπό «Μόνικα». Ωραιότατο και μνημειώδες, δεν λέω, αλλά ήταν ολίγον τι τρεις λαλούν και δυο χορεύουν. Από το 1981 μέχρι και το 1992 η Κύπρος έστελνε ωραιότατες έως και λατρεμένες ποπ σάχλες, ή ερωτικές μπαλάντες που είχαν επίσης αφήσει το στίγμα τους και δημιούργησαν δυνατό fan base. Πουθενά όμως δεν υπήρχε κάποιος στίχος ή κάποιο υπονοούμενο για το Κυπριακό πρόβλημα. Και αν ο άμεσα ενδιαφερόμενος δεν κόπτεται να προβάλει τον καημό του, γιατί να νοιαστεί οποιοσδήποτε άλλος;

Αντιλαμβάνομαι ότι ο Διαγωνισμός δεν είναι πολιτικός. Όπως έγραψα όμως και στο προηγούμενο κείμενο περί Μακεδονίας, τα πάντα στη ζωή μας είναι πολιτικά. Η πολιτική είναι αναπόφευκτη στο καθετί που αποφασίζουμε και υπάρχουν άπειρα παραδείγματα συμμετοχών στη Γιουροβίζιον οι οποίες ήταν πολιτικές χωρίς να είναι κραυγαλέες, με τρανό και πιο πρόσφατο παράδειγμα την Ουκρανία, η οποία κέρδισε το 2016 με ένα τραγούδι αμιγώς πολιτικό, χωρίς να μπορεί να αποδειχτεί ως τέτοιο, λόγω του διφορούμενου του στίχου. Εξάλλου είναι ευρέως γνωστή και η υποκρισία της Ευρώπης σ’ αυτά τα θέματα, η οποία βλέπει «πολιτικό τραγούδι» όποτε τη συμφέρει. Η Γεωργία απειλήθηκε με διωγμό το 2009 με το ευφυέστατο “I Dont Wanna Put In” το οποίο ήταν μία ωδή αποστροφής προς τον Ρώσσο  πρόεδρο, Β. Πούτιν. Η EBU ζήτησε από τη χώρα να αλλάξει τον επίμαχο στίχο κι εκείνη περήφανη ούσα αρνήθηκε κι αποσύρθηκε.

Εν πάση περιπτώσει, η μικρή Κύπρος ποτέ δεν μπήκε σε αυτό το τριπάκι την πρώτη δεκαετία της ύπαρξής της στη Γιουροβίζιον. Έστειλε τραγούδι με οικολογικές ανησυχίες, έστειλε τραγούδι με ανθρωπιστικές ανησυχίες, αλλά για τραγούδι με νύξεις πολιτικές, ουδέποτε. Κι αυτό γιατί είμαστε κότες.

Η πρώτη φορά που επιχειρήθηκε μια κάποια αναφορά στην κυπριακή τραγωδία ήταν το 1994 με το «Είμαι Άνθρωπος Κι Εγώ». Το τραγούδι ήταν φυσικά διφορούμενο, δεν μπορούσε να ερμηνευθεί ως τραγούδι γραμμένο ειδικά για το Κυπριακό πρόβλημα κι έτσι δεν άνοιξε μύτη. Το περάσαμε ως άλλο ένα τραγούδι με κοινωνικό μήνυμα. Στο βίντεο κλιπ του τραγουδιού προβλήθηκαν κάποια πλάνα από τα χαλάσματα στην Πράσινη Γραμμή και η Ευρυδίκη πέταξε ένα λευκό περιστέρι, αλλά τίποτα που να μπορεί να εκληφθεί ως ευθεία αναφορά στην τουρκική εισβολή.

Την επόμενη χρονιά ο Άλεξ Παναγή με το κλασικό «Στη Φωτιά» ήταν πιο τολμηρός. Μίλησε για τον «Έλληνα που πολεμά», για τον Έλληνα που χάθηκε, του οποίου «δρόμους του χάραξαν κι έμεινε μόνος του στη Φωτιά» και έκανε το point του πιο εμφανές. Γύρισε και ένα υπέροχο βίντεο κλιπ στο αρχαίο αμφιθέατρο του Κουρίου, κι έδωσε ταυτότητα και χαρακτήρα - επιτέλους- στη συμμετοχή μας. Ήταν η συμμετοχή της Κύπρου του Γλαύκου Κληρίδη, η Κύπρος η ελληνική. Μπορεί να ήταν απρόσμενη η 9η θέση που λάβαμε, αλλά σκεφτείτε ότι το τραγούδι δεν επιβραβεύθηκε καν από την Ελλάδα, η οποία του απένειμε μόνο 8 βαθμούς, κι αυτό γιατί η τότε ελληνική επιτροπή έκρινε τον στίχο «εθνικιστικό». Το ότι την ίδια χρονιά η Ελλάδα έστειλε τραγούδι για το μακεδονικό ζήτημα με την Ελίνα Κωνσταντοπούλου και με εξίσου πολιτικό στίχο, προφανώς το προσπέρασαν. Δεν πειράζει, η Κύπρος πήρε ένα αναπάντεχο δωδεκάρι από την Ουγγαρία εκείνη τη χρονιά (μάγκες Ούγγροι σας χαιρετώ), και ακόμα το θυμόμαστε από τη χαρά που κάναμε. 


Πιστεύω θα συμφωνήσετε ότι πάνω που η Κύπρος αποφάσισε να προβάλει χαρακτήρα και ταυτότητα, η Ευρώπη είτε δεν της έδινε τον χώρο, είτε προσποιούνταν πως δεν καταλαβαίνει. Όταν ακόμη και η Ελλάδα αποδοκίμαζε με οκτάρια την προσπάθεια, το μήνυμα ήταν προφανές. Καθίστε στ’ αβγά σας!

Τις επόμενες χρονιές έγιναν κάποιες προσπάθειες να προβληθεί ακροθιγώς ο ελληνικός μας προσανατολισμός αλλά κι αυτές σε επίπεδο obiter dicta. Το 1997 με το «Μάνα Μου» η Κύπρος εκθειάστηκε από τα αδέλφια της Κωνσταντίνας, αλλά το πολιτικό πρόβλημα πέρασε στα ψιλά με μόλις μισό πλάνο στο βίντεο κλιπ του τραγουδιού, κατά το οποίο η Χαρά Κωνσταντίνου ατένιζε μέσω μόνιτορ σπίτια που βρίσκονταν πέραν της πράσινης γραμμής. Το «Μάνα Μου» κατετάγη πέμπτο (εξ αιτίας της εμπνευσμένης κορύφωσής με τα απανωτά «νταμπανταμ-νταμπανταμ») και άφησε περιθώριο και ευελιξία στον Μιχάλη Χατζηγιάννη να δοκιμάσει τη συνταγή δύο χρόνια αργότερα στο Μπέρμινγχαμ, με ένα τραγούδι που αποπειράθηκε τόσο-όσο να πει δυο κουβέντες για την κυπριακή τραγωδία. Ο Μιχάλης Χατζηγιάννης τραγούδησε για την «απάτη» στη «δύση του αιώνα», μίλησε για την «ελευθερία», αλλά ούτε αυτός άγγιξε επί των τύπων των ήλων.

Ίσως το ΡΙΚ παρασκηνιακά να αποθάρρυνε οτιδήποτε είχε να κάνει με το Κυπριακό πρόβλημα και να μην ήθελε μπλεξίματα με την EBU. Ενδεικτικό το γεγονός ότι ο Πέτρος Γιαννάκη, ο συνθέτης της κυπριακής συμμετοχής το 2006 με την Αννέτ Αρτάνι, δήλωσε ότι τα τσούγκρισε με το ΡΙΚ γιατί επέμεναν όπως το τραγούδι Why Angels Cry να μην έχει πολιτικά υπονοούμενα και να πλασαριστεί ως τραγούδι με ανθρωπιστικό θέμα. «Εγώ άλλο τραγούδι έγραψα, κι άλλο τραγούδι πήγε» δήλωνε θυμωμένα στα περιοδικά της εποχής.

Την ίδια χρονιά, βέβαια, συνέβη και το εξής: Ο Κωνσταντίνος Χριστοφόρου ο οποίος κλήθηκε να δώσει την βαθμολογία της Κύπρου στη Γιουροβίζιον της Αθήνας, όταν εμφανίστηκε στην οθόνη είπε το αλησμόνητο: «Good-evening from Nicosia, the last divided capital in Europe». Η EBU κατσάδιασε το ΡΙΚ για την πολιτική δήλωση και όταν ο Διαγωνισμός κυκλοφόρησε σε DVD, το συγκεκριμένο σημείο βουβάθηκε, ώστε να μην ακούγεται. Επιλεκτικές οι ευρωπαϊκές ευαισθησίες, ανέκαθεν. Όταν πριν δυο χρόνια ο Διαγωνισμός είχε διεξαχθεί στην Τουρκία και όταν αντιστοίχως εκλήθη η Κύπρος να δώσει τη βαθμολογία της και παρουσιάστηκε ο χάρτης μας διαιρεμένος σε βορρά και νότο, τότε ουδείς διαμαρτυρήθηκε. Τότε ήταν όλα καλά! Που να μη σώσετε!


Φυσικά είμαστε και εμείς ηλίθιοι. Θα μου πείτε αυτό δεν είναι καινούριο. Όχι βέβαια. Είμαστε ηλίθιος λαός γιατί δεν φτάνει που δεν είμαστε άξιοι να προβάλουμε έξυπνα και έμμεσα το πολιτικό μας πρόβλημα και να περάσουμε μηνύματα μέσω του τραγουδιού μας, πάμε και βγάζουμε τα μάτια μας μόνοι μας. Το 2003, τη χρονιά που ο τουρκοκυπριακός ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς αποφάσισε να επιτρέψει την πρόσβαση των Ελλήνων της Κύπρου στα κατεχόμενα εδάφη, η πλειοψηφία του λαού μας νόμισε ότι λύθηκε το Κυπριακό πρόβλημα. Ήμουν στην Αγγλία φοιτητής τότε και τα παρακολουθούσα εκ του μακρόθεν και σκεφτόμουν, «δεν μπορεί να είναι τόσο αφελείς και να πέφτουν στην παγίδα με τα μπούνια». Κι όμως! Με το που άνοιξαν τα οδοφράγματα άπαντες έσπευσαν να επισκεφτούν τις περιουσίες τους ως τουρίστες και πολλοί θεώρησαν ότι η Λύση του Κυπριακού ήταν θέμα ημερών.

Όταν λοιπόν λίγες μέρες αργότερα διεξήχθη ο Διαγωνισμός της Γιουροβίζιον από τη Ρίγα της Λετονίας και η Τουρκία με τη Σερτάμπ θεωρούνταν φαβορί, η Κύπρος, ως ένδειξη καλής θελήσεως και συνάμα ηλιθιότητας αποφάσισε για πρώτη φορά στην ιστορία της να ψηφίσει την κατοχική χώρα ώστε να την καλοπιάσει ή και να την ευχαριστήσει που της είχε επιτρέψει μία μερική πρόσβαση στις κλεμμένες περιουσίες των προσφύγων. Η Κύπρος εκείνο το βράδυ διά του περήφανου στόματος Λουκά Χάματσου απένειμε οκτώ ολόκληρους βαθμούς στην Τουρκία οι οποίοι ήταν αρκετοί για να της δώσουν τη νίκη. Αν η Κύπρος έστηνε ανάστημα αξιοπρέπειας απέναντι στην εχθρική χώρα και την αγνοούσε όπως έπραττε ιστορικά από το 1981, η Τουρκία θα έπαιρνε τη δεύτερη θέση και θα κέρδιζε το Βέλγιο με το τρισάθλιο Sanomi. Κάλλιο το Sanomi, όμως, παρά το κατοχικό τσιφτετέλι. Τόσο μας κόβει όμως. Και σκεφτείτε ότι επρόκειτο για βαθμούς που προέκυψαν από τηλεψηφοφορία τηλεθεατών. Δεν ήταν ψήφοι επιτροπής οι οποίοι θα μπορούσαν να αποτελούν αποτέλεσμα πολιτικού μαγειρέματος. Ήταν ακραιφνής η ηλιθιότητα. 

Η Τουρκία κέρδισε την πρώτη της νίκη εξαιτίας της Κύπρου. Αυτό, όχι μόνο δεν εκτιμήθηκε, αλλά το 2004, όπως προ-είπα, μας παρουσίασαν επί της οθόνης διαιρεμένους. Έκτοτε η τουρκική στάση όχι μόνο δεν χαλάρωσε, αλλά πλέον η χώρα μιλά και επίσημα για λύση δύο κρατών στην Κύπρο. Η τουρκική αποθράσυνση πέρασε και στη Γιουροβίζιον, έχοντας πια σταματήσει να συμμετέχει για πολλούς και διάφορους λόγους. Κυρίως επειδή δεν αντέχει το γεγονός ότι ο Διαγωνισμός έχει κατακλυστεί από μέλη της LGBT κοινότητας, αλλά και επειδή πλέον απαιτεί να συμπεριληφθεί στους BIG5 και να έχει αυτόματη παρουσία στον τελικό ως υπερδύναμη.

 Η Κύπρος πέρασε κι αυτή σταδιακά στην αποδοχή του στάτους κβο, πέρασε στην αποδοχή της κατοχής και την κανονικοποίησε, πέρασε από την εποχή του «Έλληνα που πολεμά» στην εποχή της Φουρέιρα και του «Φουέγκο» και έχασε πλήρως την ταυτότητά της πριν καλά-καλά την εύρει. Αυτό ήταν φυσικά ανέκαθεν το πρόβλημα της νήσου μας, απλώς τώρα είναι εμφανές και στη Γιουροβίζιον.

Φουέγκο να πέσει να μας κάψει, να ησυχάσουμε!

Εγώ τη Μαρίζα Κωχ λυπάμαι, που εκείνο το βράδυ του 1976 ρίσκαρε τη ζωή της για εμάς και εμείς ουδέποτε φανήκαμε αντάξιοι της. Τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη!

Λυπάμαι.

Σχόλια